Ali Selim İleri Kimdir?

Ali Selim İleri (30 Nisan 1949 – 8 Ocak 2025), Türk edebiyatının önemli yazar, senarist ve eleştirmenlerinden biridir. Özellikle romanları, öyküleri ve senaryolarıyla tanınan İleri, aynı zamanda Türk edebiyatına dair derinlemesine eleştirel bakış açıları geliştirmiştir. İleri’nin eserleri, insan ruhunun derinliklerine inilerek, genellikle yalnızlık, aşk, ve toplumsal sorunlar gibi temaları işler.

Hayatı ve Eğitimi

Ali Selim İleri, 30 Nisan 1949’da İstanbul’un Kadıköy ilçesinde doğdu. Ailesi, Yavuz Sultan Selim’den esinlenerek ona “Selim” ismini vermiştir. İlkokula İstanbul’da başladı ve ardından Galatasaray Lisesi’ne yatılı olarak devam etti. Lise yıllarında, özellikle edebiyat öğretmenleri Vedat Günyol ve Rauf Mutluay’ın etkisiyle edebiyatla tanıştı. Ancak üniversite eğitimini hukuk fakültesinde almaya başladıktan sonra, edebiyatla olan ilgisi ağır bastı ve fakülteyi terk etti.

Edebiyat Kariyeri

Ali Selim İleri’nin edebiyat yolculuğu, lise yıllarında yazdığı öykülerle başladı. İlk öyküsü “Savaş Çiçekleri”, 1967 yılında Yeni Ufuklar dergisinde yayımlandı. 1968 yılında ilk öykü kitabı Cumartesi Yalnızlığı yayımlandı. Bu kitap, dönemin önemli edebiyatçılarından Vedat Günyol’un desteğiyle basıldı. Aynı yıl, İleri’nin yazdığı öyküler çeşitli dergilerde yer aldı ve edebiyat dünyasında tanınmaya başlandı.

1970’lerde Halit Refiğ’in senaryo yazma önerisiyle sinemaya adım attı ve 1971’de ilk senaryosunu yazdı. Bu dönemde, özellikle “Cennetin Kapısı” ve “Bir Demet Menekşe” gibi senaryolarıyla da adını duyurdu.

Roman ve Öykü Yazarlığı

İleri, roman ve öykü yazarlığında derin bir insan psikolojisi ve toplumsal eleştiriyle tanınır. 1973 yılında yayımlanan Destan Gönüller, ilk romanıdır ve sosyal yapıyı sorgulayan bir dil kullanımı içerir. 1976’da yazdığı Dostlukların Son Günü adlı öykü kitabıyla Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazandı. 1980’lerde yazdığı Bir Denizin Eteklerinde (1980) ve Son Yaz Akşamı (1983) gibi eserlerinde, insanın yalnızlık ve içsel çatışmalarını işler.

İleri’nin romanları da genellikle çağdaş toplumu, bireysel yalnızlıkları ve derin kişisel çatışmaları işler. Her Gece Bodrum (1976) ve Ölüm İlişkileri (1979) gibi yapıtlar, onun edebi dilini daha da olgunlaştırmış ve ona büyük bir okur kitlesi kazandırmıştır. Özellikle Yaşarken ve Ölürken (1981) ve Ölünceye Kadar Seninim (1983) romanları, bireysel deneyimlerin toplumsal yönlerini irdeleyen eserler olarak dikkat çeker.

Sinema Kariyeri

İleri’nin sinemadaki varlığı da önemlidir. 1970’lerin sonlarından itibaren senaryo yazarı olarak sinemada yer aldı. Kadın Yapar (1972), Cennetin Kapısı (1973) gibi filmlerle Türk sinemasının önemli eserlerine imza attı. 1980’lerde Kırık Bir Aşk Hikâyesi (1981) ve Seni Kalbime Gömdüm (1982) gibi filmlerin senaryolarını yazdı. Ayrıca, 1989 yılında yazıp yönettiği Hiçbir Gece filmi, sinema dünyasında önemli bir yer edinmiştir.

Tiyatro ve Diğer Eserler

Ali Selim İleri, tiyatro alanında da önemli eserler verdi. 1990’larda, Cahide Sonku’nun hayatını konu alan Cahide ve Ölüm ve Elmas gibi oyunlarla sahneye adım attı. Mihri Müşfik: Ölü Bir Kelebek (1998) adlı oyunu ile büyük ilgi topladı. 1997’de yazdığı Allahaısmarladık Cumhuriyet adlı oyun ise büyük ödüllere layık görüldü.

Eleştirmenlik ve Denemeleri

İleri’nin eleştirel bakış açısını yansıtan eserleri de vardır. Çağdaşlık Sorunu (1978) ve Aşk-ı Memnu ya da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri (1981) gibi kitaplarında Türk edebiyatına dair derinlemesine analizlerde bulunur. Aynı zamanda, Perisi Kaçmış Yazılar (1996) ve Sepya Mürekkebiyle Yazıldı (1997) gibi kitaplarında, edebiyat dünyasında önemli yerlere sahip yazarları ve yazınsal temaları ele alır.

Ödülleri

Ali Selim İleri, edebiyat alanındaki katkılarından dolayı birçok ödül almıştır. 1976’da Sait Faik Hikâye Armağanı ve 1977’de Türk Dil Kurumu Roman Ödülü gibi önemli ödüller kazanmış, ayrıca 2021’de Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nü almıştır. Onun eserleri, hem edebi derinliği hem de toplumsal eleştirisi ile geniş bir okur kitlesi tarafından takdir edilmiştir.

Son Yılları ve Ölümü

Ali Selim İleri, 2025 yılının başında sağlık sorunları nedeniyle İstanbul Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesine kaldırıldı ve 8 Ocak 2025’te 75 yaşında hayata veda etti.

Eserleri

İleri’nin eserleri arasında şunlar yer alır:

Öyküler

Cumartesi Yalnızlığı (1968)
Pastırma Yazı (1971)
Dostlukların Son Günü (1975)
Fotoğrafı Sana Gönderiyorum (2006)
Yağmur Akşamları (2011)

Romanlar

Destan Gönüller (1973)
Her Gece Bodrum (1976)
Ölüm İlişkileri (1979)
Yaşarken ve Ölürken (1981)
Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın (1991)

Denemeler

Çağdaşlık Sorunu (1978)
Aşk-ı Memnu Ya da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri (1981)
Düşünce Duyarlık (1982)
Perisi Kaçmış Yazılar (1996)

Senaryolar

Kırık Bir Aşk Hikâyesi (1981)
Seni Kalbime Gömdüm (1982)
Hiçbir Gece (1989)

Ali Selim İleri’nin Mirası

Ali Selim İleri, Türk edebiyatının önemli figürlerinden biriydi ve eserleri edebiyat dünyasında derin izler bıraktı. Hem yazınsal olarak hem de toplumsal anlamda kat ettiği yol, onu Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri haline getirdi. Yazarlık kariyerinin yanı sıra sinemaya ve tiyatroya da katkıda bulunan İleri, eserleriyle Türk edebiyatını ulusal ve uluslararası alanda temsil etti.